Neden Uçaklarda Yakıt Kanatlarda Depolanır?

Uçaklardaki dev kanatların içi yakıt depolarıyla doludur, peki ama neden kanatlar? Mühendisler buna bir çok sebepten ötürü karar vermiş olsalar da biz bugün sadece temel 3 sebep hakkında konuşacağız :)

  -Normal bir yolcu uçağının Ana, Merkezi ve Genişleme olmak üzere 3 farklı tip yakıt tankının konumlandırılmış hali ve yakıt kapasiteleri.

• Aşırı Strese Engel Olur. Kalkışın hemen sonrasında uçağın kütlesinin devasa baskısı kanatlara bindiği an, yakıt kanatlar için bir baskı azaltıcı gibi davranır. Bu da dihedral açısındaki büyük değişimleri önler. Bir Boeing 747'yi düşünelim, kanatlar tamamen boş merkez yakıt tankı ise tamamen dolu olsun, uçağın gövdesinin devasa ağırlığı ve çok geniş kanat alanı dolayısı ile kanatlar aşırı stres olup limitlerini zorlayacaktır. Bu sebepten ötürü yakıt öncelikle merkez tanktan tüketilip daha sonra kanat tanklarına geçilir. Buna karşılık olarak yakıt ikmalinde öncelikle kanatlar doldurulup sonra merkez tanka geçilir. 

                  -Dihedral, uçak kanatlarının yatay düzleme yaptığı açıya denir.

• Uçağın Ağırlık Merkezisi Aşağı Yukarı Arzulanan Konumda Tutar. Eğer yakıt tankları uçağın burun veya kuyruk kısmında olsaydı yakıtın doldurulmuş ve tüketilmiş durumları arasındaki momentum değişimi çok yüksek olacaktı. Bir uçağın uzunlamasına ağırlık merkezi stabilitesi için hayati önem taşır ve konumundaki büyük bir oynama uçuşa olanak vermez.

 -Normal koşullarda bir yolcu uçağı için arzulanan ağırlık merkezinin konumu.

• Yakıt Ağırlığı Kanatların Daha Sert Olmasını Sağlar. Dolayasıyla da kanadın çırpınmasını azaltır. Çırpınma (Flutter) kanatların hava akımından dolayı titreyerek yalpalamasıdır. Güçlü bir çırpınma kanatların topyekün yıkımına sebep olabilecek kadar tehlikelidir. Hemen aşağıda ki videoyu da sizlere çırpınmanın uçaklar ve diğer yapılar üzerinde nasıl etki ettiğini açıklaması için paylaşıyorum:

İleri Uçuş Planlaması, Çoğu Pilotun Üzerinde Düşünmediği 5 Madde

Bir yabancı eğitmen pilotun şu şekilde attığı bir tweet'e rast geldim: "Başarılı bir tek motorlu IFR uçuşun en büyük ve 1 numaralı sırrını açıklıyorum!.. Hazır mısınız? Organizasyon... Uçuş öncesi hazırlıktan motor kapatmaya kadar." Bana göre baştan sonra kadar haklı ve bu sadece tek motorlu veya IFR uçuş olarak kısıtlanmamalı. İtinalı bir uçuş öncesi planlaması hem pilotun iş yükünü azaltacaktır hemde en çetin uçuşlarda yaşanacak sürprizlere mahal bırakmayacaktır. Hepimiz uçuş planlamanın temellerini pilotaj becerilerinden hesabi seyrüsefer ve radyolu yön güdüm (radio navigation)'e kadar bir şekilde biliriz, fakat uçuş okulunda görülenden ziyade üzerinde biraz daha kafa yorulması gereken başka şeylerde var.. Sıralayacağım maddeler sizlere hem gerçek pilotluk kariyerinizde, hemde sanal pilotlar için uçuş simülasyonlarında son derece fayda sağlayacağını umut ediyorum. Başlayalım: 

• Eğilim Hangi Yönde? Başta azami irtifa ve görünürlük (visibility) olmak üzere TAF(Meydan Hava Tahmini)'daki meteorolojik tahminleri daha yakından inceleyin. Meydana varış saatinizde hava şartlarının eğilimi yükselişte mi yoksa düşüşte mi? Belki de uçuşu ertelemek veya meydandan daha geç ayrılmak daha iyi olacaktır. Eğer hava şartları ayrılmadan önce belirlenen minimum değerlerin altında ise işlerin zamanla iyiye gitmesi mi beklenir yoksa kötüye mi? Bunu yapmanın başka bir meydana erken mi yoksa daha sonra mı yönelmenize karar vermenize direk etkisi olabilir.

-Bir hava durumu radarı

• Hangi Pistten Kalkıp Hangi Piste İneceğim? Rüzgarın tahmini yönelimi ve hızı gibi bilgileri de göz önünde bulundurarak Hava limanı diagramını iyice gözden geçirmek size hangi pistlerin tercih edileceği hakkında en sağlıklı bilgiyi verecektir.

• Taksi Rotasının Ön Planının Yapılmış Olması. Hava limanı diagramına iyice odaklanın ve pistlere ve pistlerden en iyi ve en olası taksi rotalarını kararlaştırın. Bu madde özellikle büyük ve alışık olmadığınız hava limanları için önemlidir. Pistteyken sağa mı dönmelisiniz sola mı? Yakıt ihmali, bakım gibi hangi yer hizmetlerine ihtiyacınız olacak? Oraya nasıl gitmem gerekiyor?

• Ya İnemezsem? Sıklıkla alternatif ayarlamak ne arzu edilen nede gerek duyular bir şeydir fakat bu iniş yapabileceğiniz anlamına gelmez. Bazen pistler beklenmedik bir şekilde kapatılır yada hava koşulları tahminlerinden daha önce değişir. Eğer işler tıkırında gitmezse nereye gidebileceğinize dair bir fikriniz olmalı. Mesela Aletli İniş Sistemi(ILS)'ne sahip en yakın hava alanı neresi? Bunu yapmak için yeterli yakıta sahip misiniz?

• Yakıt İkmali Yapabilir Miyim? Biliyoruz ki bölgesel chartlarda ki küçük çarpı işaretleri kullanılabilir yakıt demektir değil mi? Bil bakalım ne, bu her zaman böyle değil :) Bu benim şahsi olarak tecrübe ettiğim bir şey değil fakat yer hizmetlerini daha önceden aradığınıza emin olup yakıtın size gerekli olan zamanda kullanılabilir olacağını garanti edin. Eğer geç gidecekseniz pompanın başınca görevli bekleyeceğinden emin olun aksi takdirde kendinizi kilitlenmiş bir yakıt pompasının yanında yolda kalmış olarak bulabilirsiniz :)

 Ek olarak bölgesel chartlar nasıl okunur merak ediyorsanız şu linke göz atabilirsiniz.

Yakıt Masraflarını Azaltmak İçin Tertipli Uçuş Düzeni

Artan yakıt fiyatları ve azalan kar ile birlikte Hava yolu endüstrisi verimliliği arttırmak ve elini daha sıkı tutabilecek yeni işe yarar yollar aramakta. Bazı hava yolları çoktan daha fazla yakıt muhafaza edebilmek için seyir hızlarını bir miktar azaltma çabasına girdiler bile. Bunun yanısıra Stanford Üniversitesinden Dr. Ilan Kroo'nun radikal bir çözümü var gibi: Düzen içinde uçuş.



Kroo'nun araştırması pek de yeni sayılmaz. The Economist'te yayınlanan bir makaleye göre bilim adamları düzen içinde uçan kuşların daha az enerji sarf ettiklerini yazmıştı ve çoğumuz göçmen kuşların V düzeninde uçarak göç ettiklerini zaten önceden biliyorduk. Uçakların kanatları artık kuşlardan ilham alınarak yukarı doğru kıvrılıyor. Yukarı yönlü hava akımında uçan kuşlar havanın kendilerini sürükleme kuvvetinde ve hızlarını sürdürebilmek için gereken itme kuvvetinde göze çarpan bir azalma deneyimlerler.



Dr Kroo ve çalışma ekibi, üç uçak uç farklı hava alanından havalanıp, Utah üzerinde bir araya geldikten sonra uçuş düzenine geçip Londra'ya kadar uçarsa neler olacağını görebilmek için sonuçları uygulamak isterler. Düzen denendikten sonra da sonrada gerçekten de uçakların yakıt harcamalarında %15'lik bir azalma payının olduğunu fark ederler.



Yani düzen içinde uçuşun daha az enerji gerektirdiği efsane değildir fakat tabii ki uygulanmasından önce bir çok özellikle güvenlik bakımından sorun bulunmaktadır. Düzende uçakların arasında önerilen uzaklık 2 ve ya 3 mil olsa bile uçaklar bu kadar yakın uçuşta pek güvende olmayacaktır özellikle aletli uçuşu gerektiren meteorolojik şartlarda(IMC) ve türbülanslarda. Uçakları bir araya getirme zamanının  ayarlanmasında da zaten başlı başına apayrı bir zorluk olacaktır :)

Bir Jumbo Jet Ne Kadar Yakıt Tüketir?

Uçaklar adı jet yakıtı olarak da bilinen ve petrolün bir türevi olan Kerosen'i yakıt olarak kullanmaktadır. Peki bir jumbo jet ne kadar yakıt tüketiyor dersiniz?

Boeing 747 gibi bir uçak yaklaşım olarak saniyede 1 galon (4,55 litre) yakıt harcamakta. 10 saatlik bir uçuş boyunca 36,000 galon(150,000 litre) yakıt tüketebilir. Boeing'in resmi web sitesine göre 747 bir deniz mili uçmak için 5 galon yakıta ihtiyaç duyuyor (Kilometre başına 12 litre).

Kulağa harcanan yakıt/alınan yol oranı olarak olağan üstü düzeyde başarısız gelebilir. Fakat bir 747'nin  568 kişiyi taşıyabileceğini göz önünde bulundurmalısınız :) Haydi gelin biz çoğu uçuşta koltukların hepsinin dolu olmadığı gerçeğini göz önünde bulundurup yolcu sayısına 500 kişi diyelim. Yani bir 747 500 kişiyi 1 mil taşıyabilmek için 5 galon yakıt tüketmiş oldu. Demek oluyor ki uçak mil başına her bir kişi için 0.01 galon yakıt tüketiyor. Diğer bir deyişle uçak bir kişiyi 1 galon yakıt ile 100 mil taşıyabiliyor. Normal bir araba 1 galon yakıt ile 25 mil gidebilir bu yüzden 747 bir kişi taşıyan bir arabaya göre açıkça ara daha verimlidir. Eğer araba 4 kişiyi taşıyorsa yakıt tüketimi eşitleniyor. Ama 747'nin 480 knot (Saatte 900 km) ile uçtuğunu da göz önünde bulundurmalısınız :)